Lekkerkerk onderscheidt zich door zijn uitgestrekte landbouwgronden en de prominente ligging langs de rivier, gevormd als een langgerekt dijkdorp. Bij de Grote of Johanneskerk is de bebouwing geconcentreerd en is een dorpse kern ontstaan.

In de buurtschappen Opperduit en Schuwacht strekt de bebouwing zich uit langs linten, terwijl in de polders Den Hoek en Schuwagt met De Loet verspreide bebouwing langs dijken en waterlopen te vinden is. Langs de Lekdijk prijken fraaie boerderijen uit de 17e tot 19e eeuw, voornamelijk in Opperduit, terwijl nieuwbouwwijken het achterland sieren. Vanwege Groene Hart-regelgeving is bebouwing beperkt tot de dorpskern, met uitzondering van Tiendhoek II, voltooid in 2020.

Archeologisch onderzoek wijst op bewoningssporen vanaf de tiende eeuw, voornamelijk op oeverwallen. De systematische ontginning begon naar verluidt in de elfde eeuw, waarbij de rivieroever als uitgangspunt diende.

Oorspronkelijk bekend als Leckelant, veranderde de naam na de ontwikkeling van Nieuw Leckelant en de oprichting van een kerkelijke gemeenschap rond de nieuwe kerk naar Leckerkercke, voor het eerst vermeld in 1276. Lekkerkerk en Zuidbroek waren voor 1342 onderdeel van de hoge heerlijkheid van de Lek, met Krimpens als lage heerlijkheden. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog, in 1575, werd het dorp grotendeels verwoest en in brand gestoken door stadhouder Gilles van Berlaymont, heer van Hierges, die in dienst was van de Spaanse troepen.